Litwa i Polska
Wyd. Naukowe UMKRok wydania: 2018
ISBN: 978-83-231-4038-2
Oprawa: miękka
Ilość stron: 170
Wymiary: 160 x 225
Dostępność: Na półce
28.30 zł
Autorem rozprawy, którą przekazujemy do rąk Czytelników, jest płk dypl. Leon Mitkiewicz-Żółłtek, wybitny oficer liniowy i sztabowy, człowiek gruntownie wykształcony, o szerokich horyzontach i wielkich zaletach intelektualnych. Przed II wojną światową został pierwszym i zarazem ostatnim polskim attaché wojskowym na Litwie, a w czasie tego konfliktu zbrojnego znalazł się w gronie najbliższych współpracowników gen. Władysława Sikorskiego, premiera i naczelnego wodza. Do kraju nie wrócił – pozostał w USA, gdzie nadawał ostateczny kształt swoim dziennikom i wspomnieniom oraz pisał naukowe artykuły i rozprawy, w których dokonywał analiz polityczno-wojskowych, starając się ocenić kierunki rozwoju sytuacji międzynarodowej i geopolitycznej oraz naświetlić problemy XX-wiecznej historii wojskowej Polski. Istotne miejsce w jego aktywności naukowej i memuarystycznej – co zrozumiałe – odgrywała Litwa i stosunki polsko-litewskie. Jednym z efektów tych studiów była rozprawa zatytułowana „Litwa i Polska. Stosunki wzajemne do roku 1939”. Jej tekst został ukończony w 1968 r. Książka miała być wydana w Londynie przez oficynę Veritas w 1969 r. Tak się jednak nie stało. Po upływie 50 lat od jej ukończenia możemy wreszcie zaprezentować ją Czytelnikom.
Do dzieła Leona Mitkiewicza o stosunkach polsko-litewskich należy sięgnąć, aby zrozumieć, dlaczego Polacy i Litwini – sprzymierzone przez kilka wieków narody, które stworzyły potężne państwo i partnersko w nim egzystowały, weszły na początku XX w. w ostry, momentami nawet krwawy konflikt. Autor rozważa, co się stało, że ludzie przelewający wspólnie krew jeszcze w powstaniu kościuszkowskim, listopadowym i styczniowym już na przełomie XIX i XX w. zaczęli się od siebie oddalać, a po upływie kolejnych kilkunastu lat stanęli przeciwko sobie. Dlaczego tak się stało? Dlaczego nie potrafili wypracować nawet zwykłych dobrosąsiedzkich stosunków? Konflikt najpierw dwóch społeczeństw, a od 1918 r. dwóch państw był tak zażarty, że budził osłupienie w ówczesnej Europie. Czy można było tego uniknąć? Czy istniała szansa na współistnienie obu narodów i państw? Na te pytania Mitkiewicz stara się odpowiedzieć w swojej rozprawie. Rozpatruje pogmatwane stosunki polsko-litewskie nie po to, by rozdrapywać rany i reaktywować żale, lecz po to, by służyć sprawie polsko-litewskiego zrozumienia i porozumienia. Do tego celu dzieło Mitkiewicza jest niezmiernie użyteczne, gdyż autor przedstawia stosunki polsko-litewskie z bezstronnością, wskazując na ambicje, dążenia, racje i prawa obu stron – Polaków i Litwinów.
Spis treści
PRZEDMOWA / 7
WSTĘP / 11
OD AUTORA / 19
I. RYS HISTORYCZNY OD XIII DO XX WIEKU DZIEJÓW WIELKIEGO KSIĘSTWA LITEWSKIEGO I POLSKI / 21
Wielkie Księstwo Litewskie w XIII i XIV wiekach. Rola dominująca Wielkiego Księstwa Litewskiego na wschodzie Europy / 21
Polska w XIV wieku / 36
Połączenie Wielkiego Księstwa Litewskiego z Państwem Polskim przez akty w Krewie 1385 i w Horodle 1413 [roku]. Wielkie Księstwo Litewskie przed unią lubelską z Polską. [Lata] 1385–1569 / 39
Unia polsko-litewska w Lublinie w roku 1569. Zygmunt II August – ostatni z dynastii Jagiellonów (1572) / 51
Rzeczpospolita Polska – ziemie Wielkiego Księstwa Litewskiego i Polski w wieku XVI i w pierwszej połowie wieku XVII / 57
Upadek Rzeczypospolitej Polskiej w końcu XVIII wieku. Rozbiory ziem Księstwa
Litewskiego w latach 1772, 1793 i 1795 przez Rosję. Udział Litwy w powstaniach przeciw Rosji w 1794, 1812, 1831 i 1863 roku / 65
Litwa etnograficzna pod koniec XIX i na początku XX wieku / 75
II. POWSTANIE POJĘCIA W POŁOWIE XIX WIEKU NOWEJ, ETNOGRAFICZNEJ LITWY O JEDNOLITYM CHARAKTERZE NARODOWYM. NOWA INTELIGENCJA LITEWSKA I JEJ ROLA / 83
III. PIERWSZA WOJNA ŚWIATOWA 1914–1918 I REALIZACJA ODBUDOWY NOWEJ LITWY / 95
Stosunek Litwy do Rosji / 97
Stosunek Litwy do Niemiec w latach 1915–1919 / 99
Stosunek emigracji litewskiej w Stanach Zjednoczonych i w Europie do sprawy Litwy w latach 1914–1918 / 106
Stosunek nowej Litwy do odradzającego się Państwa Polskiego / 109
IV. STOSUNKI MIĘDZY LITWĄ A POLSKĄ W CZASIE ODRADZANIA SIĘ OBYDWÓCH NARODÓW (1918–1922) / 115
Wojna polsko-sowiecka 1919–1920 na obszarach Wielkiego Księstwa Litewskiego. Stosunki litewsko-polskie. Sprawa przynależności Wilna do Litwy lub do Polski / 118
Umowa w Spaa w lipcu 1920 roku. Umowa litewsko-sowiecka z dnia 12 lipca 1920 [roku]. Umowa suwalska z dnia 7 października 1920 r[oku] / 137
Akcja wojskowa generała Żeligowskiego na Wilno. Próby Ligi Narodów rozwiązania kwestii wileńskiej w roku 1921. Decyzja Konferencji Ambasadorów z dnia 15 marca 1923 roku w sprawie Polski / 142
V. UKŁAD STOSUNKÓW POMIĘDZY LITWĄ A POLSKĄ W LATACH 1922–1938 / 149
Stosunki między Litwą a Polską do czasu śmierci marszałka Piłsudskiego, do roku 1935 / 149
Stan stosunków polsko-litewskich po śmierci marszałka Piłsudskiego: [w latach] 1935–1938 / 155
ZAKOŃCZENIE / 159
BIBLIOGRAFIA / 161
SPIS MAP / 163
INDEKS NAZWISK / 165
Do dzieła Leona Mitkiewicza o stosunkach polsko-litewskich należy sięgnąć, aby zrozumieć, dlaczego Polacy i Litwini – sprzymierzone przez kilka wieków narody, które stworzyły potężne państwo i partnersko w nim egzystowały, weszły na początku XX w. w ostry, momentami nawet krwawy konflikt. Autor rozważa, co się stało, że ludzie przelewający wspólnie krew jeszcze w powstaniu kościuszkowskim, listopadowym i styczniowym już na przełomie XIX i XX w. zaczęli się od siebie oddalać, a po upływie kolejnych kilkunastu lat stanęli przeciwko sobie. Dlaczego tak się stało? Dlaczego nie potrafili wypracować nawet zwykłych dobrosąsiedzkich stosunków? Konflikt najpierw dwóch społeczeństw, a od 1918 r. dwóch państw był tak zażarty, że budził osłupienie w ówczesnej Europie. Czy można było tego uniknąć? Czy istniała szansa na współistnienie obu narodów i państw? Na te pytania Mitkiewicz stara się odpowiedzieć w swojej rozprawie. Rozpatruje pogmatwane stosunki polsko-litewskie nie po to, by rozdrapywać rany i reaktywować żale, lecz po to, by służyć sprawie polsko-litewskiego zrozumienia i porozumienia. Do tego celu dzieło Mitkiewicza jest niezmiernie użyteczne, gdyż autor przedstawia stosunki polsko-litewskie z bezstronnością, wskazując na ambicje, dążenia, racje i prawa obu stron – Polaków i Litwinów.
Spis treści
PRZEDMOWA / 7
WSTĘP / 11
OD AUTORA / 19
I. RYS HISTORYCZNY OD XIII DO XX WIEKU DZIEJÓW WIELKIEGO KSIĘSTWA LITEWSKIEGO I POLSKI / 21
Wielkie Księstwo Litewskie w XIII i XIV wiekach. Rola dominująca Wielkiego Księstwa Litewskiego na wschodzie Europy / 21
Polska w XIV wieku / 36
Połączenie Wielkiego Księstwa Litewskiego z Państwem Polskim przez akty w Krewie 1385 i w Horodle 1413 [roku]. Wielkie Księstwo Litewskie przed unią lubelską z Polską. [Lata] 1385–1569 / 39
Unia polsko-litewska w Lublinie w roku 1569. Zygmunt II August – ostatni z dynastii Jagiellonów (1572) / 51
Rzeczpospolita Polska – ziemie Wielkiego Księstwa Litewskiego i Polski w wieku XVI i w pierwszej połowie wieku XVII / 57
Upadek Rzeczypospolitej Polskiej w końcu XVIII wieku. Rozbiory ziem Księstwa
Litewskiego w latach 1772, 1793 i 1795 przez Rosję. Udział Litwy w powstaniach przeciw Rosji w 1794, 1812, 1831 i 1863 roku / 65
Litwa etnograficzna pod koniec XIX i na początku XX wieku / 75
II. POWSTANIE POJĘCIA W POŁOWIE XIX WIEKU NOWEJ, ETNOGRAFICZNEJ LITWY O JEDNOLITYM CHARAKTERZE NARODOWYM. NOWA INTELIGENCJA LITEWSKA I JEJ ROLA / 83
III. PIERWSZA WOJNA ŚWIATOWA 1914–1918 I REALIZACJA ODBUDOWY NOWEJ LITWY / 95
Stosunek Litwy do Rosji / 97
Stosunek Litwy do Niemiec w latach 1915–1919 / 99
Stosunek emigracji litewskiej w Stanach Zjednoczonych i w Europie do sprawy Litwy w latach 1914–1918 / 106
Stosunek nowej Litwy do odradzającego się Państwa Polskiego / 109
IV. STOSUNKI MIĘDZY LITWĄ A POLSKĄ W CZASIE ODRADZANIA SIĘ OBYDWÓCH NARODÓW (1918–1922) / 115
Wojna polsko-sowiecka 1919–1920 na obszarach Wielkiego Księstwa Litewskiego. Stosunki litewsko-polskie. Sprawa przynależności Wilna do Litwy lub do Polski / 118
Umowa w Spaa w lipcu 1920 roku. Umowa litewsko-sowiecka z dnia 12 lipca 1920 [roku]. Umowa suwalska z dnia 7 października 1920 r[oku] / 137
Akcja wojskowa generała Żeligowskiego na Wilno. Próby Ligi Narodów rozwiązania kwestii wileńskiej w roku 1921. Decyzja Konferencji Ambasadorów z dnia 15 marca 1923 roku w sprawie Polski / 142
V. UKŁAD STOSUNKÓW POMIĘDZY LITWĄ A POLSKĄ W LATACH 1922–1938 / 149
Stosunki między Litwą a Polską do czasu śmierci marszałka Piłsudskiego, do roku 1935 / 149
Stan stosunków polsko-litewskich po śmierci marszałka Piłsudskiego: [w latach] 1935–1938 / 155
ZAKOŃCZENIE / 159
BIBLIOGRAFIA / 161
SPIS MAP / 163
INDEKS NAZWISK / 165
Klienci, którzy oglądali tą książkę oglądali także:
